Fanoroana:Fitanisana ny matoanteny
Mety mahita ianareo fa tanisàna ihany koa ny matoanteny ato amin'ny Wikibolana ato. Ary izy ireo dia mahazo manana pejy ho azy manokana. Na dia izany aza, dia tsy maintsy misy rohy mankany amin'ny endrika fotony.
- Ohatra : "taniko" dia tsy maintsy manana pejy mankany amin'ny renipejiny "tany".
Torak'izany koa rehefa amin'ny matoanteny, na amin'ny teny malagasy na amin'ny teny vahiny, raha fantatra ny endrka fotony.
Voambolana ampiasaina[Ovay]
Noho ny tsy fisian'ny voambolana malagasy maneho ny hevitra tiana tenenina, dia ireo no teny ampiasaina :
- Mpanao : solon'ny teny personne amin'ny teny frantsay ampiasaina ao amin'ny matoanteny mba hanolo ilay hoe "personne" ao amin'ny "première personne", "deuxième personne" na "troisième personne". Izy ireo dia nosoloina ho "mpanao voalohany", "mpanao faharoa" na "mpanao fahatelo". Noho izy ireo tsy ofisialy, azonao ovaina izy ireo (raha fantatrao ny fiantsoana azy amin'ny teny malagasy ofisialy).
- Fihilan-teny (declinaison) : gasiana tsotra izao ny anaram-pihilanteny. Accusatif ohatra dia nogasiana ho lasa Akiozativa. Torak'izany koa ireo teny dativa, indikativa, kondisionaly, sobijaonktiva, jenitiva, singiolary, ploraly, dioaly, sns. Vitsy ny teny aostroneziana (vondrona isian'ny fiteny malagasy sy ny fitenim-paritra, ny fiteny malay-indoneziana, fiteny tahisiana...) mampiasa ny fihilan-teny. Amin'ny teny malagasy indray dia hita ihany ny fihilanteny : amin'ny endrika jenitiva indrindra indrindra noho ny fiovan'ny fitsipika mikasikan'ny tsipelin-teny. Kanefa maromaro ihany ny fiteny indô-eoropeana mampiasa ny fihilanteny, azo raisina ohatra ny fiteny latina, ny fiteny grika sy ny fiteny silava maro toy ny fiteny biolgara, silaovena, rosy, okrainiana, belarosiana sns... kanefa ny fiteny jermanika sy ny fiteny avy amin'ny fiteny latina ankehitriny toy ny fiteny frantsay, espaniola, italiana, dia tsy mampiasa ny fihilan-teny intsony (afatsy ny fiteny alemana, ny fiteny soedoa ary ny fiteny norvejiana).
Lisitry ny mpisolo mpanao[Ovay]
| Fiantsoantsika azy | Mpanao (S) | Atao (COD) | Tsofoka |
|---|---|---|---|
| Mpanao voalohany | Izaho, Izahay, Isika | Ahy, Anay, Antsika | -ko, -nay, -ntsika |
| Mpanao faharoa | Ianao, Ianareo | Anao, Anareo | -nao, -nareo |
| Mpanao fahatelo | Izy, Izareo | Azy, Anjareo | -ny |
Ny matoanteny[Ovay]
Mikasikan'ny matoanteny, manaraka eo ambany ny dikan-teny amin'ny teny frantsay sy amin'ny teny anglisy :
| Foto-bika | Dikan-teny frantsay | Dikan-teny anglisy |
|---|---|---|
| Ankehitriny | Présent | Present |
| Efa lasa | Passé | Past |
| Tsitanteraka | Imparfait | Imperfect |
| Tanteraka | Parfait | Perfect |
| Ho avy | Futur | Future |
Ny karazam-bika hafa mety ampiasain'ny fiteny vahiny
- Tsy mahaleotena (subjonctif, subjunctive) ; ampiasain'ny teny malagasy, ny ankabeazan'ny fiteny avy amin'ny fiteny latina.
- Filaza mandidy (impératif, imperative) ; endrika ananan'ny teny malagasy, ny teny anglisy ary teny hafa maro. Ny endrika mandidy amin'ny fiteny avy amin'ny fiteny latina dia mifandray amin'ny karazam-bika sobjonktiva.
- Mametraka fepetra (conditionnel, conditional) ; amin'ny ankamaroan'ny fiteny ao Eoropa Andrefana, misy fifandraisana amin'ny endrika ho avy : Izy io dia maneho ny zavatra ho avy any amin'ny fotoana efa lasa (ohatra : Raha fantako izany, dia tsy tonga aho/Si j'avais su, je ne serais pas venu).
- Mpanipi-panao (Emphatique, Emphatic) ; Fanipihana ny mpanao. Ohatra : Izaho no nanao an'io/C'est moi qui l'ai fait : Io fehezanteny io koa dia azo soratana hoe "Nataoko io" ; Tsipihana ilay izaho ao amin'ilay fehezanteny
- Ergativa (Ergatif, Ergative) ; Fanoroana ny mpanao rehefa matoanteny mampita no karazana matoanteny ampaisaina.
- Mamaritra anarana (participe, participle) dia bika matoanteny ampiasaina ohatry ny mpamaritra anarana ; mila matoanteny mpanaraka (auxiliaire) ny mamaritra anarana rehefa ampiasaina.